Το Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη είναι ό,τι πιο κοντινό σε μια βόλτα με χρονοκάψουλα μπορεί να κάνει κανείς. Μέσα στη μόνιμη έκθεση «Οδοιπορικό της Αθήνας», η οποία αναβιώνει σπίτια, μαγαζιά και δρόμους της Αθήνας των αρχών του 20ού αιώνα, όλα θυμίζουν κινηματογραφικό στούντιο. Η έκθεση είναι μικρή, αλλά σίγουρα αξίζει να την επισκεφτείτε κι ένας επιπλέον λόγος είναι το ίδιο το κτήριο που την φιλοξενεί, το πρώην εργοστάσιο καπέλων Πίλ Πούλ. Το παλιό πιλοποιείο Πουλόπουλου ιδρύθηκε το 1886 και όχι μόνο προμήθευε τα καπέλα των καλοντυμένων Αθηναίων, αλλά απασχολούσε εκατοντάδες εργάτες και εξήγαγε τα προϊόντα του στην Αίγυπτο, τη Βουλγαρία και άλλες βαλκανικές χώρες. Το 1.500 τετραγωνικών μέτρων κτήριο στεγάζει σήμερα το Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, το οποίο φιλοξενεί ακόμα μια μόνιμη έκθεση, το Θέατρο Σκιών Χαρίδημος, αλλά και διάφορες προσωρινές πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Από τότε που μετατράπηκε σε πεζόδρομο, το κάτω μισό μέρος της οδού Ερμού έχει αναδειχθεί σε κατεξοχήν σημείο έκφρασης της κουλτούρας του δρόμου, από μουσική και χορό μέχρι γκράφιτι. Το κομψό νεοκλασικό αρχοντικό που στεγάζει τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων μπορεί στην αρχή να μοιάζει παράταιρο με την ατμόσφαιρα της περιοχής, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί ουσιαστικό μέρος της. Η έδρα του Συλλόγου είναι ένας από τους λιγότερο γνωστούς πολιτιστικούς χώρους της πόλης. Τα συνέδρια, τα εργαστήρια και οι διαλέξεις για αρχαιολογικά θέματα συνδέονται με την ποπ και τη σύγχρονη κουλτούρα μέσω μιας σειράς δραστηριοτήτων, από συναυλίες και εκδηλώσεις μέχρι μαθήματα παραδοσιακών χορών και καράτε. Τέλος, μια καλοκαιρινή απόλαυση που έχει γίνει παράδοση: προβολές ταινιών στον πανέμορφο περιφραγμένο κήπο του που ακολουθεί τις καμπύλες γραμμές του κτηρίου.

Το βράδυ, οι επισκέπτες του Αστεροσκοπείου ανταμείβονται με μια ματιά στον αθηναϊκό ουρανό μέσω του 40 εκατοστών φακού ενός τηλεσκοπίου του 1902, κατασκευασμένου από τον γαλλικό οίκο Gautier (κατόπιν ραντεβού). Ωστόσο, ακόμα και υπό το φως του ηλίου υπάρχουν πολλοί λόγοι για να πάτε στο Αστεροσκοπείο, από το να θαυμάσετε τη μοναδική αρχιτεκτονική του κτηρίου και τη συλλογή επιστημονικών οργάνων του έως το να απολαύσετε τη θέα της Ακρόπολης. Όποιος δίνει μεγάλη σημασία στην ακρίβεια θα εκτιμήσει ιδιαίτερα την «Αίθουσα του Χρόνου», όπου εκτίθεται το μεσημβρινό διοπτρικό τηλεσκόπιο Starke που από το 1896 που εγκαταστάθηκε έως το 1964 χρησιμοποιήθηκε για τον καθορισμό της επίσημης ελληνικής ώρας.

Αυτό το θερινό σινεμά συμπυκνώνει τέλεια την ατμόσφαιρα της συνοικίας των Πετραλώνων. Βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής της γειτονιάς ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, αρχικώς φιλοξενώντας παραστάσεις θεάτρου σκιών και βαριετέ. Ο χώρος μέσα στα χρόνια μετασχηματίστηκε, όπως άλλωστε και η γύρω περιοχή. Από μια φτωχή, περιθωριοποιημένη συνοικία όπου αρχικώς εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τα Πετράλωνα άνθισαν σε μια γοητευτική γειτονιά από πέτρινα σπίτια με περιφραγμένους κήπους και κατοικίες, που οι κάτοικοί τους εξακολουθούν να κάθονται στις αυλές και να συζητάνε, χαζεύοντας τον κόσμο να περνάει.

Το Θησείο ήταν μια περιοχή με έντονη εβραϊκή παρουσία, ήδη από τον 19ο αιώνα. Εκεί άλλωστε βρίσκονται οι δύο συναγωγές της Αθήνας, αλλά και το μνημείο του Ολοκαυτώματος, ένα μαρμάρινο διαμελισμένο Άστρο του Δαβίδ, στη συμβολή των οδών Μελιδώνη, Ερμού και Ευβούλου.

Χρειάστηκε να περάσουν πολλές δεκαετίες από τότε που ξεκίνησαν οι προσπάθειες για να συγκροτηθεί μια εβραϊκή κοινότητα στην Αθήνα - ήδη από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους - για να δημιουργηθεί τελικά η πρώτη συναγωγή, η Ρωμανιώτικη, το 1904. Οι εθιμικές διαφορές μεταξύ των Εβραίων, αλλά και η αύξηση του πληθυσμού τους οδήγησαν το 1935 στην ίδρυση μιας δεύτερης, σεφαραδίτικης συναγωγής, ακριβώς απέναντι από την πρώτη. Και οι δύο συναγωγές εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα στην οδό Μελιδώνη, στους αριθμούς 5 και 7, αν και σπάνια είναι ανοιχτές στο ευρύ κοινό.

Η οδός Ερμού, ο εμπορικότερος δρόμος της πόλης που ξεκινά από την πλατεία Συντάγματος και διαπερνά το κέντρο της πόλης, καταλήγει σε μια πλατεία με μια μικρή εκκλησία στην άκρη της. Είναι η εκκλησία των Αγίων Ασωμάτων, χτισμένη τον ύστερο 11ο αιώνα, η οποία έδωσε και το όνομά της στην πλατεία. Σήμερα, λόγω των νεότερων παρεμβάσεων στον χώρο, η εκκλησία βρίσκεται περίπου δύο μέτρα κάτω από το επίπεδο του δρόμου.

Αξίζει να παρατηρήσει κανείς στοιχεία του ναού εμπνευσμένα από την ισλαμική αρχιτεκτονική, όπως την κεραμική διακόσμηση πάνω από τα παράθυρα του τρούλου που μιμείται αραβική γραφή ή την αψίδα στη βόρεια θύρα του ναού. Τα στοιχεία αυτά μαρτυρούν την τάση της εποχής για μίμηση ανατολικών διακοσμητικών στοιχείων, αλλά και συνδέονται με την παρουσία μικρής αραβικής εμπορικής κοινότητας στην περιοχή, κατά τη διάρκεια του 10ου και 11ου αιώνα.