Η περίοδος ξεκινά με την περσική εισβολή στην Ελλάδα και την κατάληψη της Αθήνας το 480 π.Χ. Η πόλη ερημώνεται και τα τείχη της γκρεμίζονται, όμως η νικηφόρα έκβαση του πολέμου στη μάχη των Πλαταιών και τη ναυμαχία της Μυκάλης το 479 π.Χ. σημαίνουν την αρχή μιας νέας εποχής.
Καθώς ο περσικός κίνδυνος απομακρύνεται οριστικά, η Αθήνα σταδιακά αναδεικνύεται σε ηγέτιδα δύναμη στην Ελλάδα και ξεκινά μια περίοδος ακμής τόσο οικονομικής και κοινωνικής, όσο και πολιτικής. Το δημοκρατικό πολίτευμα εδραιώνεται με νέες μεταρρυθμίσεις και στην πόλη ξεκινά ένας νέος κύκλος έντονης οικοδομικής δραστηριότητας.
Οι εργασίες εντείνονται όταν άρχοντας στην Αθήνα γίνεται ο Περικλής και ξεκινά το μεγαλεπήβολο οικοδομικό του πρόγραμμα. Νέοι, μεγαλοπρεπείς ναοί και βωμοί χτίζονται στην Ακρόπολη, μαζί με ένα ισχυρότατο τείχος. Γύρω από αυτή, τα παλιά ιερά επισκευάζονται και ξεκινά η ανέγερση νέων οικοδομημάτων λατρευτικής, διοικητικής, αλλά και καλλιτεχνικής φύσης.
Ωστόσο, αυτή η σχετικά ανέφελη περίοδος δεν κρατά πολύ. Οι διαμάχες με άλλες πόλεις οδηγούν το 431 π.Χ. στο ξέσπασμα του Β’ Πελοποννησιακού πολέμου, την εισβολή των Σπαρτιατών στην Αττική το επόμενο έτος και την έναρξη του μεγάλου λοιμού της Αθήνας, που αφήνει την πόλη αποδυναμωμένη και αποδιοργανωμένη. Αποκορύφωμα της κατάστασης, η αποτυχημένη εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία (415-413 π.Χ.), η οποία προκαλεί έντονες πολιτικές συγκρούσεις στο εσωτερικό της πόλης και καταλήγει σε ολιγαρχική μεταρρύθμιση του πολιτεύματος. Το τέλος του πολέμου, το 404 π.Χ., σημαίνει τη στρατιωτική ήττα της Αθήνας, αλλά και το τέλος μιας περιόδου πολιτικής, οικονομικής, πνευματικής και πολιτιστικής ακμής της πόλης, η οποία είχε κρατήσει περίπου πενήντα χρόνια.
Το 403 π.Χ., η δημοκρατία αποκαθίσταται, όμως η ευημερία επανέρχεται μόλις στα μέσα του 4ου αιώνα. Οι Αθηναίοι αναπτύσσουν για άλλη μια φορά νέα οικοδομικά προγράμματα, όμως η ολοένα αυξανόμενη δύναμη των Μακεδόνων και η επακόλουθη ήττα Αθηναίων και Θηβαίων από τον Φίλιππο Β’ στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., τους αναγκάζουν να ενισχύσουν και πάλι τα αμυντικά τους έργα.
